یکی از تغییرات تازه در بازار طلای ایران، الزام به صدور فاکتور سکه در معاملات است. تا پیش از این، خرید و فروش سکه نیازی به صدور فاکتور رسمی نداشت؛ اما با وضع قوانین جدید و راهاندازی سامانه جامع تجارت، ثبت فاکتور برای معاملات سکه الزامی شده است. این بدان معناست که هنگام معامله سکه، فروشنده باید جزئیات خرید و فروش را در یک فاکتور رسمی ثبت کند.
داشتن این فاکتور برای خریداران و فروشندگان اهمیت ویژهای دارد، زیرا میتواند از بروز مشکلاتی مانند خرید سکههای تقلبی یا دردسرهای حقوقی جلوگیری کند.
اگر قصد خرید یا فروش سکه را دارید، آشنایی با مفهوم فاکتور سکه طلا و نکات مربوط به آن ضروری است تا درگیر مسائل قانونی یا مالیاتی ناخواسته نشوید. در این مقاله از وبلاگ ریژه قصد داریم هر آنچه که باید درباره فاکتور سکه بدانید را با شما در میان بگذاریم.
آیا سکه فاکتور دارد؟
با توجه به تغییرات اخیر، در پاسخ به این سؤال باید بگوییم بله، سکه طلا هم فاکتور دارد. البته فاکتور سکه با فاکتورهای سنتی تفاوت زیادی دارد و به شکل یک سند الکترونیکی از طریق سامانه جامع تجارت ایران صادر میشود. این فاکتور الکترونیکی حاوی تمامی جزئیات معامله است؛ از مشخصات خریدار و فروشنده گرفته تا نوع و تعداد سکهها، وزن و عیار آنها، قیمت واحد و قیمت کل و حتی شماره سریال سکههای معاملهشده در آن ثبت میشود. به عبارت دیگر، فاکتور سکه طلا به منزله یک رسید دیجیتالی کامل است که تمام اطلاعات خرید سکه را در خود دارد و میشود آن را در سامانه مربوطه پیگیری کرد.
در گذشته خرید و فروش سکه به صورت سنتی و صرفاً با وکیوم و هولوگرام سکه انجام میشد و معمولاً فاکتور کتبی ارائه نمیشد. اما امروزه فاکتور خرید سکه یک سند قانونی و ضروری به شمار میرود که برای شفافسازی معاملات و ایجاد امنیت بیشتر اجرا میشود.
تمامی فروشندگان طلا و سکه وظیفه دارند معاملات خود را در سامانه ثبت نمایند و فاکتور قابل استعلام آن را در صورت درخواست به خریدار ارائه کنند. بنابراین هنگام خرید سکه به احتمال قوی باید انتظار داشته باشید که فروشنده مشخصات شما را برای صدور فاکتور در سامانه دریافت کند و فاکتور الکترونیکی معامله را ثبت نماید. در ادامه توضیح خواهیم داد که برای صدور فاکتور سکه طلا، چه مشخصات و اطلاعاتی باید ارائه دهید.
اهمیت فاکتور خرید و فروش سکه
الزام صدور فاکتور برای سکه، در قالب واکنشی به مشکلات و تخلفات موجود در بازار سکه اعمال شد. در گذشته حتی خرید از فروشندگان مجاز اتحادیه نیز مانع ورود سکههای تقلبی به بازار نمیشد و گاهاً وکیوم و برچسب هولوگرام هم برای اطمینان از اصالت سکه کافی نبودند.
با شروع این سامانه جدید، هرچند ممکن است کار با آن برای فروشنده و خریدار چالشهایی داشته باشد، ولی تمامی معاملات به طور قانونی ثبت و قابل پیگیری خواهد بود. این شفافیت باعث میشود تخلفات و معاملات غیرمجاز در زمینه سکه به حداقل برسد و اعتماد در بازار افزایش یابد.
از دید خریداران و فروشندگان نیز اهمیت فاکتور خرید سکه فواید ملموسی دارد. نخست آنکه به عنوان مدرک رسمی خرید، اثبات میکند سکه را از کدام فروشگاه و با چه مشخصاتی تهیه کردهاید که اعتبار معامله را تضمین میکند. ثبت جزئیات دقیق معامله هم به شفافیت بیشتر کمک میکند و جلو سوءتفاهمها را میگیرد.
نکته مهم دیگر جنبه حفاظتی داستان است. در صورت بروز هرگونه اختلاف یا مشکل حقوقی، همین فاکتور میتواند به عنوان یک سند معتبر در مراجع قانونی ارائه شود. بنابراین، فاکتور سکه طلا اعتماد طرفین معامله را جلب کرده و امنیت خاطر خریدار و فروشنده را تأمین میکند.
جنبههای حقوقی و مالیاتی فاکتور سکه
از نظر حقوقی، داشتن فاکتور در معاملات سکه یک الزام قانونی است. مطابق ماده ۶ دستورالعمل تبصره ۴ الحاقی ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، خریداران کالاهای هدف (از جمله طلا و سکه) موظفاند هنگام خرید از فروشنده صورتحساب یا همان فاکتور رسمی دریافت کنند و فروشندگان نیز باید فاکتور ثبتشده در سامانه جامع تجارت را صادر کرده و به مشتری تحویل دهند.
تخطی از این ضوابط برای فروشندگان عواقب سنگینی در پی دارد. بر اساس هشدارهای مقامات قضایی، عدم صدور فاکتور رسمی و ثبت معامله در سامانه میتواند منجر به ضبط سکهها و جریمهای معادل ارزش آنها برای فرد متخلف شود. به بیان دیگر، فروش سکه بدون فاکتور معتبر از دید قانون تخلف محسوب میشود و قابل پیگرد است.
از جنبه مالیاتی هم آگاهی از مقررات ضروری است. فروش سکه در واحدهای صنفی مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) بوده و قیمت نهایی سکه معمولاً شامل ۹٪ مالیات ارزش افزوده میشود. افزون بر این، سازمان امور مالیاتی کشور برای جلوگیری از سوداگری در بازار سکه، از سالهای اخیر مالیات بر درآمد سکه را برای خریداران عمده وضع کرده است.
بر اساس بخشنامههای رسمی، افرادی که در یک سال تعداد زیادی سکه از بانک مرکزی خریداری کنند مشمول مالیات میشوند. مثلاً در سال ۱۴۰۳ دریافت تا ۱۰ عدد سکه از بانک مرکزی معاف از مالیات بود و هر قطعه مازاد بر آن، مشمول مالیات میشد.
البته مقامات تأکید کردهاند که هدف از اجرای طرح فاکتور سکه، رصد دارایی مردم یا وضع مالیات مستقیم بر خریداران خرد نیست، بلکه تمرکز اصلی بر شفافسازی معاملات و مبارزه با سکههای تقلبی در بازار قرار دارد. پس شما به عنوان یک خریدار عادی نیازی به نگرانی ندارید. وظیفه شما صرفاً این است که فاکتور سکه طلا رسمی را از فروشنده دریافت کنید تا معامله به درستی ثبت شود و در صورت نیاز، بتوانید از مزایای قانونی آن بهره مند شوید.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره وام خرید طلا (وام طلا کدام بانک بهتر است؟)
نحوه ثبت فاکتور سکه
صدور و ثبت فاکتور سکه به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه جامع تجارت ایران (به آدرس ntsw.ir) انجام میشود. تمام مراحل تنظیم و صدور فاکتور بر عهده فروشنده سکه است و خریدار صرفاً باید اطلاعات هویتی خود را در اختیار فروشنده قرار دهد. به همین دلیل، هنگام خرید سکه مشاهده میکنید که فروشنده اطلاعاتی مانند کد ملی و شماره تلفن همراه شما را درخواست میکند که این اطلاعات برای صدور فاکتور فروش سکه در سامانه جامع تجارت ضروری است. برخلاف تصور برخی خریداران، هدف از دریافت این اطلاعات، ثبت رسمی کالای خریداریشده به نام شما در سامانه است و نه پیگیری حسابهای مالی شما.
پس از دریافت اطلاعات خریدار، فروشنده با ورود به حساب کاربری خود در سامانه جامع تجارت، جزئیات معامله را (شامل مشخصات خریدار و مشخصات سکههای فروختهشده) ثبت میکند. ثبت فاکتور سکه طلا در این سامانه یکپارچه کاملاً بر عهده فروشنده بوده و خریدار مسئولیتی در قبال ثبت آن ندارد. به عبارت دیگر، فروشنده فاکتور الکترونیکی سکه را صادر و در سامانه ثبت میکند و پس از آن، اطلاعات سکه خریداریشده به همراه مشخصات شما به عنوان خریدار در سامانه ذخیره میشود.
پس از انجام این مراحل، شما به عنوان خریدار میتوانید صحت فاکتور سکه را به صورت آنلاین استعلام کرده و مشاهده کنید. توجه داشته باشید که فاکتور سکه جدید معمولاً به صورت کاغذی ارائه نمیشود مگر به درخواست شما، چون نسخه الکترونیکی قابل دسترس در سامانه کفایت میکند. در صورت دریافت نسخه کاغذی، حتماً دقت کنید که مهر و امضای فروشنده را داشته باشد تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.
لیست اطلاعات درج شده در فاکتور سکه
فاکتور سکه که توسط فروشنده صادر میشود، به طور معمول شامل اطلاعات مهم معامله به شرح زیر است:
- مشخصات کامل طرفین معامله: نام و نامخانوادگی فروشنده و خریدار به همراه سایر اطلاعات هویتی (مانند کد ملی).
- تاریخ و زمان معامله: روز، ماه، سال و ساعت انجام خرید و فروش سکه.
- نوع سکه و تعداد آن: مشخصات سکههای معاملهشده (مثلاً سکه تمام بهار آزادی، ربع سکه و تعداد هر کدام).
- وزن و عیار هر سکه: وزن دقیق (مثلاً ۸٫۱۳ گرم) و عیار یا درجه خلوص سکههای فروختهشده (مثلاً عیار ۹۰۰ معادل ۲۲ عیار).
- قیمت واحد و قیمت کل: قیمت هر قطعه سکه و نیز مبلغ کل معامله سکهها بر حسب ریال یا تومان.
- شماره سریال سکهها: شماره سریال یا کد شناسایی منحصربهفرد سکههای معاملهشده که روی وکیوم یا فاکتور الکترونیکی درج میشود.
این موارد در فاکتور سکه ثبت میگردد تا جزئیات معامله به طور دقیق مستند شود و خریدار و فروشنده در آینده بتوانند به آن استناد کنند. وجود چنین اطلاعات جامعی در فاکتور، اصالت سکه را تضمین کرده و امکان پیگیری معامله را در صورت نیاز فراهم میکند.
بیشتر بخوانید: تفاوت طلای 18 و 24 عیار (کدام یک بهترند؟)
استعلام فاکتور سکه
استعلام فاکتور سکه به معنی بررسی و تأیید اطلاعات ثبتشده یک فاکتور سکه در سامانه جامع تجارت است. اما به چه دلیل و در چه مواقعی به استعلام فاکتور نیاز داریم؟ از دید خریدار، مهمترین زمان استعلام فاکتور بلافاصله پس از خرید سکه است تا مطمئن شود فروشنده معامله را در سامانه ثبت کرده و سکه خریداریشده اصالت و پشتوانه قانونی دارد. با توجه به اینکه ممکن است همه فروشندگان نسخه چاپی فاکتور را به خریدار ندهند، شما باید شخصاً از طریق سامانه صحت ثبت فاکتور را بررسی کنید.
علاوه بر این، هنگام فروش مجدد سکه نیز استعلام فاکتور اهمیت پیدا میکند؛ به عنوان مثال اگر قصد فروش سکه خود به طلافروشی یا فرد دیگری را دارید، خریدار جدید ممکن است تقاضای استعلام فاکتور سکه طلا کند تا از معتبر بودن سکه اطمینان یابد. در چنین حالتی معمولاً نیازی نیست شما کار خاصی انجام دهید، بلکه خریدار با داشتن کد ملی شما میتواند از طریق سامانه، سکه و فاکتور آن را راستیآزمایی کند.
روش استعلام فاکتور سکه چگونه است؟
برای این کار شما (به عنوان خریدار) باید به سامانه جامع تجارت ایران مراجعه کنید. در اولین مراجعه، لازم است با وارد کردن اطلاعات هویتی (از جمله کد ملی) در سامانه ثبتنام کنید و یک حساب کاربری برای خود ایجاد نمایید. پس از تکمیل ثبتنام و ورود به حساب کاربری، میتوانید در بخش «مدیریت کالاهای خریداریشده» یا بخش استعلام فاکتور، فاکتور سکه خریداریشده خود را مشاهده و بررسی کنید.
در واقع سامانه جامع تجارت بر اساس کد ملی شما، فهرست تمام معاملات سکه ثبتشده به نامتان را نمایش میدهد و شما به راحتی میتوانید جزئیات فاکتور سکه طلا (اطلاعات فروشنده، نوع و تعداد سکه، قیمتها و …) را بررسی نمایید. اگر مغایرتی میان اطلاعات فاکتور و آنچه خریداری کردهاید وجود داشت یا فاکتور شما در سامانه ثبت نشده بود، باید سریعاً موضوع را با فروشنده یا مراجع ذیربط پیگیری کنید.
آیا برای سکه پارسیان هم فاکتور صادر میشود؟
سکه پارسیان (معروف به سکه گرمی یا الیزابت) نوعی مدال طلای ۱۸ عیار است که توسط شرکتهای خصوصی (غیربانکی) با مجوز صنفی ضرب میشود و وزنهای متنوعی از ۵۰ سوت تا چند گرم دارد. برخلاف سکههای بانکی (بهار آزادی و غیره) که ضرب بانک مرکزیاند، سکه پارسیان جزء مسکوکات رسمی محسوب نمیشود. به همین جهت در خرید و فروش سنتی این سکهها صدور فاکتور رسمی الزامی نبوده است.
در عمل، اغلب طلافروشان هنگام فروش سکههای پارسیان فاکتور خریدی تحویل نمیدهند و صرفاً بستهبندی پلمبشدهی سکه حاوی مشخصات وزن، عیار و کد سریال به عنوان تأیید اصالت کالا مورد استفاده قرار میگیرد. البته برخی فروشندگان معتبر بازار آزاد بنا به درخواست خریدار ممکن است یک فاکتور دستی برای سکه پارسیان صادر کنند که در آن جزئیات سکه ذکر شده و مهر و امضای رسمی فروشنده هم پای آن وجود داشته باشد. با این حال، چنین برگهای یک رسید متعارف صنفی محسوب میشود که در سامانههای رسمی قابل استعلام نیست و در سیاست رسمی شرکت زرینسکه پارسیان یا مراجع نظارتی، ثبت و پیگیری نمیشود.
نکات مهم در دریافت فاکتور سکه طلا
توصیه میکنیم برای خرید و فروش، حتماً به نکات مهم در دریافت فاکتور سکه توجه داشته باشید تا متضرر یا درگیر مسائل حقوقی نشوید. برخی از مهمترین این نکات عبارتند از:
- مهر و امضا: اگر فروشنده نسخه چاپی یا دستی فاکتور ارائه میدهد، حتماً مهر و امضای رسمی واحد صنفی روی فاکتور درج شده باشد. فاکتور بدون مهر و امضا اعتبار ندارد.
- صحت اطلاعات: تمامی اطلاعات مندرج در فاکتور را با خود سکه و معامله تطبیق دهید. مواردی مانند نوع سکه، وزن و عیار آن، شماره سریال، قیمت واحد و قیمت کل باید درست و کامل ثبت شده باشند. هرگونه اختلاف بین مشخصات فاکتور و مشخصات حکشده روی وکیوم سکه میتواند مشکلساز شود.
- استعلام در سامانه: مطمئن شوید فروشنده معامله را در سامانه جامع تجارت ثبت کرده است. با در اختیار داشتن کد ملی خریدار یا شماره سریال سکه میتوانید پس از خرید، وضعیت فاکتور را در سامانه استعلام نمایید و از ثبت صحیح آن اطمینان حاصل کنید. در صورت امکان، از فروشنده بخواهید نحوه مشاهده فاکتور در سامانه را به شما نشان دهد.
- خرید از فروشندگان مجاز: سکه را فقط از طلافروشان معتبر و دارای جواز خریداری کنید. فروشندگان مجاز موظف به صدور فاکتور رسمی هستند و با این کار اصالت سکه را تضمین میکنند. خرید از فروشندگان غیرمعتبر که فاکتور نمیدهند ریسک تقلب و مشکلات حقوقی را افزایش میدهد.
- نگهداری فاکتور: فاکتور سکه را در جای امن نگهداری کنید و شماره سریال سکه را یادداشت نمایید. وجود فاکتور و سریال، در صورت فروش مجدد سکه یا بروز اختلاف، به عنوان مدرک اثبات اصالت و مالکیت به کار خواهد آمد. همچنین توصیه میشود تا زمان فروش، وضعیت فاکتور را در سامانه پیگیری کنید تا از اعتبار آن مطمئن باشید.
تفاوت فاکتور سکه الکترونیکی و معمولی چیست؟
فاکتور معمولی سکه (روش سنتی) به فاکتورهای کاغذی و دستی گفته میشود که پیش از الزامی شدن ثبت الکترونیکی، در صورت صدور، توسط فروشنده روی سربرگ واحد صنفی نوشته و مهر میشد. این فاکتور شباهت زیادی به فاکتورهای رایج زیورآلات داشت و صرفاً یک رسید کاغذی بود که به صورت محلی اعتبار داشت. در گذشته حتی برای سکههای بانکی نیز معمولاً فاکتور صادر نمیشد و همان وکیوم و هولوگرام سکه حکم فاکتور را داشت. اما امروزه با اجرای مقررات جدید، شکل صدور فاکتور تغییر کرده است.
تمامی فروشندگان سکه مکلف شدهاند فاکتور فروش را بدین شکل در سامانه ثبت کنند و این فاکتور قابل استعلام را عند الزوم در اختیار خریدار قرار دهند. به بیان دیگر، فاکتور سکه الکترونیکی یک صورتحساب رسمی تحت نظارت دولت است، در حالی که فاکتور کاغذی سنتی صرفاً یک رسید فروش متکی به اعتبار فروشنده بود.
از نظر اعتبار قانونی، بدون تردید فاکتور الکترونیکی مرجعیت بالاتری دارد. فاکتور ثبتشده در سامانه جامع تجارت به عنوان یک سند رسمی و معتبر شناخته میشود و در صورت بروز مشکلات حقوقی میتواند مدرک اثبات معامله باشد. در مقابل، فاکتورهای کاغذی سنتی چون در سامانه ثبت نمیشوند، قابلیت پیگیری کمتری داشته و ممکن است توسط مراجع رسمی کمتر مورد استناد قرار گیرند. با این حال در برخی موارد خاص، فاکتور سنتی همچنان کاربرد دارد. مثلاً در معاملات سکههایی که مشمول الزام سامانهای نبودهاند (مانند سکههای پارسیان در دوره قبل از قانون جدید) یا وقتی خریدار علاوه بر ثبت الکترونیکی، مایل به دریافت رسید فیزیکی است. به طور کلی فاکتور الکترونیکی سکه معتبرترین شکل صورتحساب است و پشتوانه امنیت معامله برای هر دو طرف برشمرده میشود.
جمعبندی
با توجه به بررسی که انجام دادیم، دریافت فاکتور معتبر سکه (چه به صورت کاغذی سنتی و چه به شکل الکترونیکی) از ارکان اساسی یک معامله امن در بازار سکه امروز است. سکههای پارسیان به طور سنتی فاکتور رسمی نداشتند، اما برای سکههای بانکی اکنون صدور فاکتور الکترونیکی در سامانه جامع تجارت الزامی شده است.
خریداران باید هنگام معامله دقت کنند که اطلاعات سکه به درستی در فاکتور ثبت شده و در سامانه قابل پیگیری باشد. در نهایت، فاکتور سکه نقش تضمینکننده اصالت و مالکیت سکه را ایفا میکند و ابزاری ضروری برای جلوگیری از تقلب، قاچاق و اختلافات احتمالی است. با رعایت این موارد، میتوان با اطمینان و آرامش بیشتری در بازار پر نوسان سکه به دادوستد پرداخت.
